Sjurtje Ysbrands Galema (31 juli 1826 – 10 april 1914)(i4913)

Sjurtje was zevende kind en vierde dochter van Ysbrand Klazes en Ytje.
Sjurtje werd geboren op 31 juli 1826 te Tjerkwerd op het Westerhuis, het geboortehuis ook van haar vader. Zij trouwt op 18 mei 1851 te Bolsward met Haye Douwes van der Werf (25 augustus 1826 – 2 juni 1895)(i4914). Zij trouwt vanuit it Heechhout te Bolsward, waarheen haar ouders in 1842 vanuit half Hichtum verhuisden; in 1851 hebben zij het geheel opnieuw opgebouwd. Het Westerhuis was nog verhuurd aan Mebius Klaas Hettinga en Trijntje Nop, geen onbekenden; hun dochter Minke zou trouwen met Fonger Jans Galema. Haye en Sjurtje konden er in 1860 terecht.
Tot Haye en Sjurtje op Westerhuis konden komen boeren, boerden Haye en Sjurtje in Bolsward op de kleine Knossen of Cnossen. De Cnossenlaan ligt zuidelijk van de snelweg in Bolsward. Het geslacht Knossens woonde hier in 1456 en is nog een bekende familie met een geregistreerd wapen. De eerste vijf kinderen werden daar geboren;.de volgende zes kinderen op het Westerhuis in Tjerkwerd. In 1873, na het overlijden van haar ouders erfde Sjurtje deze boerderij. Westerhuis is steeds in bezit van hun nakomelingen gebleven. Nu staat het te huur . Het vijfde kind van Haye en Sjurtje was Trijntje, die in 1881 trouwde met Mathijs Siebes Huitema. Zij komen in 1895 na het overlijden van vader Haye op het Westerhuis.
Sjurtjes man Haye Douwes van der Werf werd geboren op 25 augustus 1826 te Heerenveen als zoon van Douwe Hayes van der Werf en Jacomina Louise Fokke. Haye was gemeenteraadslid van Wonseradeel; hij komt uit een bekende Friese familie.

Haye en Sjurtje boerden goed. Dit blijkt wel hieruit dat zij meerdere malen voor anderen borg stonden. In 1869 zijn zij borg voor Theodorus Fredericus Albada Jelgersma "in sterke dranken" te Bolsward, voor de betaling van een schuld van zevenduizend gulden. Een tweede maal stellen zij zich borg voor een bedrag van zestien duizend gulden voor "de heeren Theodorus voornoemd en Hendricus Wilhelmus Albada Jelgersma onder de firma T.Fr. Albada Jelgersma en zoon. De Albada Jelgersma's behoorden tot de katholieke middenstand van Bolsward. Haye en Sjurtje, die als ouders van zoon Jan van der Werf, student in de medicijnen, zich garant stelden voor restitutie van door Jan ontvangen rijkstoelagen voor een opleiding tot officier van Gezondheid in de koloniën, konden daarbij rekenen op Sytske, zus van Sjurtje, weduwe van notaris Idse Verwer en op de heer Petrus Johannes Lunter, koopman en gehuwd met een dochter van Sjurtjes andere zus Trijntje. Zoals de Lunters waren ook de Albada Jelgersma's aanverwant geraakt.
Haye Douwes overleed te Tjerkwerd op 2 juni 1895. Sjurtje verhuisde naar Bolsward, waarheen precies is niet bekend. Zij overleed bijna 19 jaar later, 88 jaar oud op 10 april1914. Dochter Trijntje, in 1881 getrouwd met Matheus Huitema uit Heeg komt dan op het Westerhuis, dat zij had geërfd, zoals reeds vermeld.

Kinderen van Haye van der Werf en Sjurtje Galema

Douwe Haijes van der Werf

Douwe werd geboren 23 maart 1852 te Bolsward en overleed 7 januari 1882 te Tjerkwerd; hij trouwde 3 mei 1873 te Wonseradeel met Gerbrig Siebren Hiemstra, geboren 14 september 1849 te Idzega, dochter van Siebren Sjoerd Hiemstra en Aaltje Wybes van der Zee. Zij komen te boeren op Rytseterp, grenzend aan Westerhuis. Het is een boerderij die een week voor hun huwelijksdag op 24 april 1873 door de kinderen van Sjurtjes oudste zus Froukje, die reeds overleden was in 1850, wordt geërfd. 24 april 1873 is de sterfdag van Ysbrand Klazes. Het moet wel een zeer bijzondere week zijn geweest. Ysbrand Klazes was al een tijd ernstig ziek.

 Vier kinderen van Douwe van der Werf en Gerbrig Hiemstra
* Aaltje wordt geboren in Tjerkwerd op 6 maart 1874 en trouwt op 3 juli 1900 met Douwe Yntema, geboren 5
april 1869 te Tirns. Aaltje en Douwe hebben lange tijd in Duitsland gewoond. Douwe werkte voor graaf Von Spee en verzorgde de paarden. Zoon Douwe, geboren 1907 in Sinzig is in de eerste wereldoorlog terug naar Friesland gekomen om niet in Duitse dienst te hoeven. Dochter Trude is geboren in 1906 in Remagen. Aaltje en Douwe zijn in de twintiger jaren ook terug naar Friesland gekomen. Zij kwamen op de boerderij te Westermeer/Joure.
* Haije
* Sjutje (vroeg overleden)
* Siebren, geboren op 23 augustus 1879 teTjerkwerd en trouwt met Jaaike Boonstra, geboren 15 maart 1881 te Grouw. Siebrens was onderwijzer. Hun zoon Douwe trouwde met Nel Poppe. Douwe was hoofdingenieurdirecteur
Rijkswaterstaat in Friesland. Een belangrijk element van zijn werk, dat hem veel plezier gaf, was de verbetering van de zeeweringen bij Harlingen, de eilanden en de Lauwerszee (Leeuwarder Courant 29 mei 1976).

 Ytje Hayes van de Werf
geboren 21 oktober 1853 en overleden 29 december 1854

Ytje Hayes van der Werf
geboren.10 december1855 te Bolsward; zij trouwde op 5 mei 1877 te Witmarsum met Gerrit Sybrens Hiemstra, geboren 27 augustus 1855 te Idzega, broer van onder I genoemde Gerbrig Hiemstra.
Zij boerden te Westermeer/Joure op een boerderij gekocht door Ytje's vader Haye van de familie Bonthuis. Ytje overleed al 13 juni 1882, 26 jaar oud.

Vijf kinderen van Gerrit Hiemstra en Ytje van der Werf
* Haye Hiemstra werd zoals alle vijf kinderen geboren in Westermeer 24 mei 1878. Hij werd zoals zoveel katholieke Friese jonge boerenzonen directeur van een melkfabriek in Brabant te Boxtel. Verder is nog niets bekend van hem.
* Alida Hiemstra werd geboren 13 april 1879 te Westermeer en trouwt te Haskerland 29 mei 1900 met Jacobus Ebben.
Jacobus Ebben werd geboren 11 januari 1875 te Joure. Hij was een zoon van Lambertus Ebben, geboren te Udenhout NB in 1833 en Trijntje de Jong, geboren in 1834 te Oudemirdum in Gaasterland. Zij verhuisden naar Joure.
Na een jaar in Utrecht gewerkt te hebben voor Douwe Egberts, verhuisden Jacobus en Alida naar Helmond waar zij op de markt een winkel in koloniale waren begonnen. Deze winkels waren er nog maar weinig. Er kwamen meer winkels, o.a van Jan Aukes in Eindhoven, van Hettema in Oss, Aukes en Hettema kwamen ook vanuit Friesland; en van Dames in Tilburg. In 1910 werd samen met de E van Ebben in Helmond het grootwinkelbedrijf EDAH opgericht.
Na enige trok Jacobus zich terug uit het winkelbedrijf en werd wethouder en locoburgemeester van Helmond. Jacobus was een bekend probleemschaker.
Er worden enkele leuke anekdotes verteld. In de oorlogsjaren betekende de naam EBBEN: "Engeland Bombardeert Berlijn Elke Nacht" Uit de tijd van de winkel van Ebben komt ook een gezegde: "De buil van Ebben". Dit gezegde ontstond als volgt: een kruidenier let op de kleintjes; daarom pakt hij zijn waren in kranten van de Helmondse Krant en niet in gewone papieren zakken of builen. Toen niemand meer aan de winkel dacht, sprak iedereen over de "De buil van Ebben" waarbij hij dan de Helmondse Krant bedoelde. (aldus het Brabants woordenboek).
Alida overleed 9 september1955 en Jacobus 8 augustus 1961, beiden te Helmond. Jacobus en Alida hadden drie kinderen: Annie, Iet en Jacques.
* Sibrandus Hiemstra werd als derde kind geboren 4 april 1880; hij trouwde 27 september 1912 te Wageningen met Antoinetta Pieternella in 't Veld, in 1887 geboren te Wageningen.
* Sjutje Hiemstra, geboren 17 mei 1881 en overleden 18 augustus 1881
* Ysbrand Hiemstra werd geboren 5 juni 1882. Terwijl een neef van hem in 1914 uit Duitsland terugkwam om niet in dienst te hoeven, verhuisde Ysbrand juist naar Duitsland en trouwde daar in 1917 met Gertrud Fassbender. Uit dit huwelijk werden tien kinderen geboren, waarvan in 1995 nog vier dochters in leven waren. 

Jacomine Louise van der Werf
geboren 16 november 1857 te Bolsward en overleed 20 december 1882 te Idzega, begraven te Blauwhuis; zij trouwt op 5 mei 1877 te Witmarsum met Frans Johannes van der Werf, geboren. 9 mei 1852 te Hichtum en overleden. 22 april 1936 te Leeuwarden, zoon van Johannes Feddes van der Werf en Minke Harmens Engwerda. Frans is boer te Idzega. Jacomine overlijdt 20 december 1882, 25 jaar oud.

Drie kinderen van Jacomine van der Werf en Frans van der Werf
* Minke Frans van der Werf, geboren. 21 februari 1878 te Idzega en overleden 13 april 1916 te Franeker, trouwt op 22 april 1902 met Frederik Hollander.
* Sjutje Frans van der Werf geboren 17 juli 1879 en overleden 11 october 1952 te Joure, trouwt 22 januari 1907 te Bolsward met Taeke Johannes Mulder administrateur te Joure, geboren op. 1 april 1880 en overleden 17 april 1965 te Joure. Zij krijgen een kind: Theodorus Taekes Mulder, geboren. 21 maart 1912 te Joure en overleden 4 april 1996, boer te Tjerkwerd; hij trouwt 25 mei 1937 met Maria Hendriks Minnema, geboren.6 maart 1913 te Greonterp en overleden. 9 februari 1983 te Joure
* Haye Frans van der Werf geboren 23 maart 1881 te Idzega en overleden 17 september 1883 Tjerkwerd. Frans van der Werf hertrouwt in 1888 met Aaltje Ypkes Huisman. Uit dit huwelijk worden te Idzega nog zeven kinderen geboren.

 Trijntje Hayes van der Werf
geboren 13 juli 1859 te Tjerkwerd., trouwt 14 mei 1881 te Wymbritsaradeel met Mathijs Siebes Huitema, geboren 27 maart 1858 te Heeg en overleden 14 juni 1929 te Bolsward, zoon van Siebe Sjoukes Huitema en Trijntje Willems Asma, landbouwer te Heeg. Trijntje en Matheus wonen de eerste 14 jaar in Heeg, waar hun vier kinderen geboren worden en daarna vanaf 1895, in welk jaar vader Haye overlijdt, op de ouderlijke boerderij Westerhuis.
Trijntje had de boerderij, zoals we lazen, geërfd. Zij wonen er tot 1921 en verhuizen dan naar Bolsward, waar Mathijs in 1929 overlijdt; Trijntje overlijdt 6 augustus. 1939 ook te Bolsward. Daarna wordt de boerderij verhuurd en in 1926 komt hun jongste zoon Haye op Westerhuis.

Vier kinderen van Mathijs Huitema en Trijntje Van der Werf
* Ytje Huitema, geboren. 17 november 1882 te Heeg en overleden. 30 october 1969
* Siebe Huitema geboren. 13 maart 1884 te Heeg, trouwt met Bep Kaiser, geen kinderen.
* Sjutje Huitema geboren 30 december 1886 te Heeg Zij trouwt 20 december 1917 te Amsterdam
met Jan Cornelis van Dam, geboren in 1892 te Amsterdam.
* Haye Huitema werd geboren 12 januari 1890 te Heeg; hij trouwt 4 juni 1924 te Gaasterland met Jourica de Boer, geboren 21 maart 1849 te Friens. Zij wonen in de Lemmer, waar Haye een buslijn heeft van Lemmer naar Sneek. Hij doet daar waarschijnlijk veel technische kennis op, die hij aan zijn zonen zal overdragen. Omdat Haye de gelegenheid krijgt, waarschijnlijk met zicht op deelname in een erfenis van het Westerhuis, om boer te worden verhuist hij een jaar na de geboorte van de eerste zoon Thys naar Tjerkwerd.
Haye Huitema is overleden op 6 april 1968 en Jourika 12 januari 1997, 101 jaar, beiden te Bolsward.

 Kinderen van Haye Huitema en Jourica de Boer
1. Mathijs (Thys) Haye Huitema, geboren 25 october 1925 te Lemmer, boer te Westerhuis te Tjerkwerd, trouwt met Berendina (Diny) Erharda Maria Breteler, geboren 30 november 1932 te Bornebroek
Kinderen van Mathijs Huitema en Diny Breteler
1. Jourika Maria Huitema trouwt met Sible Brandsma
2. Hannie Matheus Huitema; zij trouwt Henk Vonsée
3. Haye Matheus Huitema; hij trouwt Ingrid Margriet Knol
Diny is overleden 14 maart 1998 en Thys 28 april 2009; beiden in Tjerkwerd op Westerhuis
2. Bouwe Haye Huitema; hij trouwde Sonja Visser. Bouwe boerde samen met Thys.
3. Ida Haye Huitema
4. Afke Haye Huitema; zij trouwde met Sjoerd Tjebbe de Jong, geboren 18 juni 1926, zoon van Tjebbe Sjoerds de Jong en Catharina van Oosten
5. Sieb Haye Huitema; hij trouwde met Dorothea Assuerus Jorna, dochter van Assuerus Meintes Jorna en Geertruida Suzanna Galama
6. Piet Haye Huitema; hij trouwde met T. van der Brink
7. Petronella Haye Huitema; zij trouwde Fokke van der Tol, zoon van Jan Durks van der Tol en Jantje Anna Ypma
8. Tiny Haye Huitema; zij trouwt met Jan Pietersma, geboren 7 januari 1935, overleden 4 november 2007 te Sneek.

Ysbrand Hayes van der Werf
Ysbrand Hayes van der Werf werd geboren 4 september 1860 te Tjerwerd en overleed 21 mei 1932 te Sneek; hij was ongehuwd en landbouwer op de kapitale boerderij Huniadijk te Nijland; zijn laatste jaren woonde hij aan de Looxmagracht te Sneek. In een In Memoriam wordt vermeld, dat hij vele jaren voorzitter was van het waterschap "Nijland" en secretaris van de afdeling Sneek van de Friesche Maatschappij van Landbouw. Sedert 1895 was hij volmacht van het waterschap "Wijnbritseradeel c.a Contributie zeedijken" en van 1918 tot 1930 dijkgraaf.
Nadat schoonzus Gerbrig voor de tweede keer weduwe was geworden, kwam zij op Huniadijk wonen bij haar
zwager Ysbrand. Vermoedelijk deed zij dan ook de huishouding.

Jan Hayes van der Werf
geboren 8 augustus 1862 te Tjerkwerd en overleden 5 september 1914 te Groningen. Jan heeft gestudeerd in Amsterdam en Lausanne, eerst voor arts, daarna Frans; hij krijgt hiervoor een voorschot op zijn erfdeel van 18.000 gulden. Hij trouwt met Barendina Hermina Wijsman, geboren 1861 te 's-Gravenhage. Jan werd leraar Frans. 

Lodewijk Hayes van der Werf
geboren in 1864. Hij was al jong in dienst bij een importbedrijf te Rotterdam The Dutch Factory en werd in 1883, nog net geen twintig, door dit bedrijf uitgezonden naar een handelspost in Afrika, Liberia te Monrovia. Er is een brief van hem bewaard aan zijn "lieve nicht Catharina" om iedereen – met name genoemd - voor hun nieuwjaarswensen te bedanken en "voor alles wat een jongmensch in Afrika gelukkig maakt". Hij vertelt veel over de lokale bewoners in lendendoeken en met tatoeages maar ook over beschaafde Liberianen en de minister van financiën "die gekleed gaat als "(onleesbaar) uit Bolsward". Over zijn werk vertelt hij alleen dat hij moet werken van zes uur tot 's nachts twaalf. Hij schrijft - alsof hij thuis is - over alles wat daar onder de jongens en meisjes leeft. Zijn zeer tragisch lot is, dat aan zijn volle en avontuurlijke leven plotseling door een ziekte, ongeluk of geweld – niemand weet het zeker – een einde is gekomen nog maar twintig jaar oud.

 Klaas Hayes van der Werf
geboren 26 mei 1865 Tjerkwerd en overleden 19 juni 1867 Tjerkwerd; er is een aantekening dat hij verdronken is; dit kwam nogal eens voor vanwege het vele water rond een boerderij.

Sytske Hayes van der Werf
geboren 4 september 1866 te Tjerkwerd en overleden 11 maart 1946 te Huizum/Leeuwarden. Zij trouwt op 3 mei 1890 te Witmarsum met Jan Hilles Ypma, geboren 20 maart 1864 te Arum en overleden 6 november 1943 te Huizum, zoon van Hille Jans Ypma en Reinsken Tjebbes Hettinga. Hun gezin telde vier kinderen.
Jan Hilles Ypma is een kleinzoon van Jan Yebs Ypma en Froukje Ysbrands Galema.

Klaas Hayes van der Werf
geboren te Tjerkwerd op 19 januari 1868 en hij trouwde te Diever 3 augustus 1897 met Hildegonda (Hilde) Aukes geboren 16 mei 1876, dochter van Sjoerd Aukes en Veronica Jans Galema.
Klaas was achtereenvolgens vanaf 1895 directeur van een boter- en melkfabriek te Zorgvlied en te St.Oedenrode; vanaf ±1899 was hij in Lier België directeur van een margarine-abriek, hetgeen voor een melkman bijna als een grote zonde werd beschouwd vanwege de concurrentie.
In 1914 is het gezin onverwijld uit België gevlucht. Ze hebben hun leven te danken gehad aan koningin Wilhelmina. Ieder, die wat ouder is, weet hoe vreselijk de Duitsers die België zonder waarschuwing waren binnengevallen, zich gedroegen. In elke plaats waar ze doortrokken kozen zij willekeurig enkele notabelen uit om, ter waarschuwing van iedereen die het zou wagen als sluipschutter tegenstand te bieden, voor een vuurpeloton te zetten. Toen ze bij Klaas binnenkwamen, om hem te arresteren schrokken zij voor koningin Wilhelmina die "aan de muur hing". Nederland was neutraal gebleven. Dit is geen fabeltje.
Klaas en Hildegonda vluchtten naar Eindhoven. Korte tijd later verhuisde zij naar Veghel waar Klaas, door middel van zijn zwager Johan Aukes waarschijnlijk een winkel van de Edah had.

 Kinderen van Klaas van der Werf en Hildagonda Aukes
* Veronica (Vroon) Suzanna van der Werf werd geboren 30 juli 1898 te Lier België en overleed 12 juni 1992 te Veghel; zij trouwde 50 jaar oud, 28 november 1948 te Veghel met Augustinus van den Boer, 60 jaar oud, geboren. 24 maart 1888 te Veghel en overleden 1 november 1962 te Veghel, weduwnaar van Geertruida van de Ven.
* Suzanna (San) Veronica van der Werf werd geboren 8 juni 1901 te Lier en overleed 25 mei 1994 te Noordwijk; zij trouwde 30 april 1923 in Veghel met Wil van de Meer, bloemkweker te Noordwijk, geboren 7 november 1894 te Noordwijk en overleden 24 januari 1962 te Noordwijk. Wil en Suzanna hadden negen kinderen, van wie twee tweelingen, Bella en Tiny, en Fieke en Vera; verder Kees, Haye, Theo, Hilda en Jan.
* Isabella (Bella) werd geboren 5 maart 1914 te Eindhoven en overleed 10 augustus 1970 te Noordwijk; zij trouwde met Joop de Ruiter, geboren. 21 Juli-1914 te Noordwijk en overleed 10 januari 1973, bollenkweker. Zij hadden 6 kinderen: Klaas, Truyke, Vroontje, Wim, Hilda, Miki en Tiny
* Catharina (Tiny) Cecilia van der Werf werd geboren 12 Juni 1916 te Veghel en overleed 23 oktober 1991 te Helmond; zij trouwde 1 maart 1943 te Helmond met Frans Hoelen, geboren 30 Juli 1909 te Soest en overleden 14 augustus 1979 te Helmond. Ze kregen 4 kinderen, Frans 18 december 1946, Geert 30 october 1947, Quirijn 30 october 1947 en Gemma 27 mei 1950.

Sytske Ysbrands (11 juni 1823 – 1 september 1897) (i4911)

In officiële stukken wordt meestal Sytske geschreven. Zelf schrijft zij Sietske. Haar eerste Communie vond pas plaats op haar twaalfde jaar en zij werd gevormd toen zij bijna tweeëntwintig was. Kort daarop trouwde zij met Idse Johannes Verwer (5 november 1815 - juni 1877)(i4912).

Zowel Sietske als Idse waren zeer vermogend. Sietske had van haar ouders twee sates geërfd. De sate Tichelwerk te Workum, en de sate Hollanderzet te Bolsward. Op het grondgebied van deze laatste sate bevindt zich thans o.a. de melkfabriek, tot voor kort Hollandia geheten, aan de zuidzijde van de Harlingerstraat, ongeveer tegenover it Heechhout. Op een ander stukje van dit grondgebied, bijna recht tegenover it Heechhout, zou Sietske komen wonen toen zij trouwde met Idse Johannes Verwer, notaris o.a. te Bolsward, plaatsvervangend kantonrechter en lid der provinciale Staten van Friesland. Idse bezat vele landerijen buiten Bolsward en enkele huizen te Leeuwarden en Bolsward. Veel daarvan zal hij tijdens zijn leven verworven hebben.
Naast en achter hun woning werd door Idse zoals men het nu u zou noemen sociale woningbouw gepleegd. Deze buurt kreeg de naam van Ververstraat en - buurt en - tuin.

Sietske en Idse kregen vier kinderen. Sietske schrijft in haar Getijdenboek: "Sietske IJsbrands Galema , blouwhuis ben gedoopt 11 juni 1823. heb mijn eerste H.Communie gedaand 1 July 1835 ben te bolsward geformd 1845 getrouwd 18 mei 1845 te Harlingen L.G. Verwer is gedoopt 4 maart 1846 zijn eerste H.Communie gedaand 21 Juny te Sittard 1858 gevormd 10 December 1858 Sittard eerste opdracht gedaan in de Congregatie 3 April 1859 Sittard Ysbrand Jan Verwer gedoopt 11 january 1850 eerste H. Communie gedaan 1 december 1861 te Makkum in de nieuwe kerk en overleden 9 augustus begraven te Makkum 1862 Ysbrand Jan geboren 26 December 1848 en overleden 29 Junij 1849 te Makkum begraven Julius Verwer gedoopt 11 augustus 1853 eerste H.Comuie gedaan 7 Mei 1865, Makkum gevormd 14 October 1867, te Bolsward 1866.".

Van de kinderen werden alleen Lodewijk en Julius volwassen.

Het Getijdenboek van Sietske is afkomstig uit de familie Verwer. Het was een kostbaar boek, ook letterlijk. Vanwege het rijke en dure zilveren beslag. De oudste bekende eigenaresse van dit Getijdenboek, de grootmoeder van Idse van zijn moeders kant, heeft het oudste losse blaadje, dat in het boek ligt, geschreven. Zij begint met de prijs aan te geven van het kostbare zilveren beslag, hetgeen helaas moeilijk voor ons te duiden valt. Het gaat hier om Catrijna Idzent (Trijntje Idses), die ook schrijft dat zij het boek 'van Huisen heeft genomen in 1780.'

We zagen dat van de vier kinderen van Sietske en Idse slechts twee kinderen volwassen werden: Lodewijk en Julius. In Erf en Wereld door J.W. Wiersma 1959 Drachten wordt het volgende vermeld: mr. Lodewijk Guillaume (1846) en zijn broer Julius (1853) waren zonen van de Rooms-katholieke zaakwaarnemer Idse Johannes Verwer en zijn vrouw Sytske Ysbrands Galema te Makkum. De gebroeders studeerden voorspoedig af, en vestigden te Leeuwarden een advocatenpraktijk. Ze huwden de gezusters van Wensen, twee gefortuneerde Leidse jongevrouwen , en kochten in 1879 het landgoed Groot- en Klein Wateren aan, alsmede het gehucht Zorgvlied aan de Fries-Drentse grens in de gemeente Diever, een bezitting van vele honderden misschien zelfs meer dan tweeduizend hectaren, hoofdzakelijk bestaand uit heide en veengronden.

Met name Lodewijk was een man van initiatief. Hij ontgon het land, bouwde boerderijen en arbeidershuizen; hij stichtte een sigarenfabriek, een cichoreifabriek. Hij vestigde te Zorgvlied de Noord-Nederlandse Hypotheekbank en een levensverzekeringsmaatschappij. Hij liet uit Brabant tabaksplanters met kinderrijke gezinnen overkomen en bouwde grote schuren. Uit Friesland trok hij verspreid wonende katholieke boeren aan, liet hun schuren en huizen afbreken en van de materialen nieuwe boerderijen en huizen in Zorgvlied en Wateren opbouwen en hij bouwde een nieuwe parochie. Een belangrijke project was het scheppen van de mogelijkheid om in onderlinge samenwerking te komen tot fabrieksmatige zuivelbereiding. Een van zijn ondergeschikten was Hendrik Brandsma, een oomzegger van Siebrigje Brandsma (i5236). Zij stimuleerde de kinderen van Ysbrand Galema en Betsie Kramer om naar Brabant en in de zuivel te gaan. Hendrik werd door Lodewijk naar Denemarken gestuurd om zich in de zuivelbereiding te bekwamen. Het project slaagde, er kwamen drie melkfabriekjes . Het financieel beheer kwam in handen van Hendrik Brandsma . Maar er kwam verzet De boeren vonden de melkprijs te laag en zij wensten
zich los te maken van Lodewijk om de handen vrij te hebben om een coöperatieve fabriek op te richten. Toen Lodewijk op de hoogte kwam van het verzet was het te laat, hij verkocht fabriek en inventaris aan de nieuwe combinatie. De nieuwe tijd brak aan. Lodewijk had de boertjes onderschat. Lodewijk was een echt ouderwets patriarch , een vader die hoog op zijn witte schimmel zijn landerijen en instellingen bezocht en goede raad uitdeelde en waar nodig bijstand gaf. Hij stond te ver van zijn ondergeschikten af, zat werkelijk te hoog boven hen. Maar hij kon ook als een vader dingen door de vingers zien.

Trijntje Ysbrands (14 oktober 1816 – 7 mei 1885) (i4908)

Trijntje is de tweede dochter van Ysbrand Klazes Galema en Ytje Siemonsma. Zij werd geboren 14 october 1816 in Tjerkwerd. In de geboorteakte staat zelfs geschreven 'mairie' Tjerkwerd. De Franse invloed, met name van Napoleon, deed zich heel duidelijk in de burgerlijke staat gelden. Over haar jeugd is ons niets bekend maar gelukkig valt er wel iets over haar huwelijk en haar gezin te vertellen. Zij trouwde op 13 mei 1837 met Sible Yebs Ypma ( 23 januari 1813 – 15 augustus 1857) (i4909).
Trijntjes oudste zus Froukje trouwde met een oudere broer van Sible Yebs, met Jan Yebs, geboren 18 october 1810. Twee zussen Galema die met twee broers Ypma trouwden. Een dubbele band dus, hetgeen vaak voorkwam.
Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma gingen wonen en boeren op een kapitale boerderij te Kimswerd, Winklen geheten. Het staat vast dat in 1832 ene Wybenga eigenaar was van De Huizinge en de vele landerijen. Het staat ook vast dat Ysbrand Klazes zich na hem eigenaar mocht noemen en dat dochter Trijntje in
1873 de boerderij erfde. Je zou denken dat Sible het wel erg getroffen moet hebben met zo'n schoonvader. Maar we weten dat Sibles broer Jan, getrouwd met Trijntjes zus Froukje woonde op Monnemastate in Arum, en dat was een Ypma-boerderij. In dit geval kunnen we zeggen dat de beide vaders de zaken voor hun kinderen mooi geregeld hadden. Ieder schonk een boerderij.
Getrouwd op 13 mei 1837, overleed Sible reeds op 15 augustus 1857, 44 jaar oud. Zijn dochter Antje was, 18 jaar oud, korte tijd voor zijn overlijden op 6 mei reeds getrouwd met Klaas Tjebbes Hettinga, landbouwer te Midlum. Moeder Trijntje blijft met de andere kinderen op de boerderij. De jongens, Ysbrand en Yeb zijn nog jong, 17 en 15 jaar. Dat hield in dat zij al jong hard moesten aanpakken.
Zeven jaar later, op 26 april in 1864 hertrouwt Trijntje met Eugene Winkeler, koopman te Harlingen, en verhuist zij naar Harlingen, de boerderij overlatend aan de beide jongens Ysbrand en Yeb.

 De vijf kinderen van Sible Ypma en Trijntje Galema.

Sible en Trijntje kregen vijf kinderen:
. Antje Sibles 1838
. Ysbrand Sibles 1840
. Yeb Sibles 1841
. Ytje Sibles 1843
.Tietje Sibles 1845.

Antje Sibles

Antje was het oudste kind van Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma. Zij werd geboren 29 augustus 1836 te Kimswerd en overleed 4 augustus 1893 te Midlum en werd begraven te Wytgaard.
Antje Sibles Ypma trouwt viermaal:
Zij trouwt in 1857 met Klaas Tjebbes Hettinga, boer te Midlum. Klaas komt uit een tak, waarvan een flink aantal familieleden aanverwant en vervolgens ook bloedverwant of wel geparenteerd zijn geraakt met Galema's en Ypma's. Klaas is geboren in 1832. Zijn zussen Fokje en Agatha resp. geboren in 1834 en 1843 trouwen na elkaar met Gerrit Ypma, geboren in 1832 en een halfbroer van Antjes vader Sible, geboren in 1810, een verschil van 22 jaar. Het gevolg is dat Antje tegen de zussen van haar man Klaas tante moet zeggen. Men sprak indertijd van broers en zussen van halve bedde.
Klaas overlijdt reeds twee jaar later, 27 jaar oud, begin 1859. Klaas en Antje hadden een dochter, Trijntje die zal huwen met Age Postma in Bolsward waar Age bedrijfsleider is van hotel De Wijnberg. Zij hebben 11 kinderen. Wanneer hun dochter Trijntje overlijdt in 1910 in Bolsward, verhuist Age naar Amsterdam waar hij in 1924 overlijdt.

In 1859 hertrouwt Antje met Jan Jans Douma.7 Kinderen worden in Midlum geboren van wie alleen Ytje zal trouwen. Zij huwde Dirk Cornelis van der Tol. Hun enige kind Jan van der Tol zal de boerderij Winklen te Kimswerd erven in 1927, het jaar waarin zijn moeder Ytje op 27 maart te Marssum overlijdt. Haar man overlijdt eerst in 1949 te Marssum. Jan Douma overlijdt begin 1867.

Begin 1868 hertrouwt Antje met Ane Paulus Tolsma, Zij krijgen geen kinderen. Begin 1874 overlijdt Ane in Midlum.

Eind 1874 hertrouwt Antje, inmiddels 36 jaar met Sjoerd Siebrens Hiemstra. Van hen is zoon Sybrand bekend.

De overlevering vermeldt dat Antje geen thee in de theepot had maar brandewijn. Antje heeft steeds in Midlum gewoond. Zij overleed daar in 1893 55 jaar oud. Zij werd begraven in Wytgaard. Haar laatste man Sjoerd overleed in 1915 75 jaar oud en werd ook begraven in Wytgaard.

Ysbrand Sibles

Ysbrand was de oudste zoon en het tweede kind van Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma. Hij werd geboren op 21 juli 1840 te Kimswerd en overleed op 16 maart 1872 te Franeker Lutjelollum.
Hij trouwt op 19 mei 1867 met Anna Willems Ferwerda, geboren 4 juli 1845 in Baijum als dochter van Willem Hanses Ferwerda en Marijke Hanzes van der Meer. Anna overleed al twee jaar later 7 april 1869 te Franeker Lutjelollum.
Ysbrand hertrouwt een jaar later op12 juni 1870 te Franeker met Teatske Jetses Ettema, geboren 23 mei 1841 te Workum. Nu overlijdt Ysbrand na twee jaar op 16 maart 1872 te Franeker Lutjelollum. Teatske hertrouwt in 1880 te Franeker met Luurtzen Postma, zij overlijdt 18 maart 1923 te Franeker.

 Yeb Sibles
Yeb was de tweede zoon en derde kind van Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma Hij werd geboren te Kimswerd op 5 december 1841.en overleed op 21 juni 1906 te Woudsend.
Hij trouwt 27 mei 1865 met Alida Jans Aukes, geboren 7 mei 1844 te Woudsend als dochter van Jan Alberts Aukes, meester mast en blok maker, en Houkje Thomas Overmeer.
Yeb moet maatschappelijk en kerkelijk erg actief zijn geweest. Hij was in 1880 mede oprichter van de kerk van de heilige Aartsengel Michael te Harlingen. Dit blijkt uit een Gedenksteen links boven in het portaal van de kerk, gelegen aan de Zuidhaven 77 te Harlingen.
Yeb en Alida hebben niet altijd op Kimswerd gewoond. De laatste jaren woonden zij in Woudsend. te midden van de familie Aukes, een familie die ook aanverwant en bloedverwant is geraakt met de Galema's en Ypma's en aan hen niet alleen.

Ytje Sibles

Ytje was het vierde kind en tweede dochter van Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma. Zij werd geboren in Kimswerd op 28 juli1843 en overleed te A'dam op 13 april 1915.
Zij trouwt in 1864 met Arnoldus Franciscus Albada Jelgersma, geboren in 1839 te Tirns, wonende te Makkum als geneesheer en daar overleden op 30 november 1865, 26 jaar oud, kort na de geboorte van hun enige zoon Theodorus, geboren 21 maart 1865. Theodorus wordt ook geneesheer, in Workum. Hij huwt met Waltje Dijkstra in 1895 en overlijdt in 1903, 38 jaar oud, te Workum. Waltje wordt 80 jaar en overlijdt in 1951 te Workum.
Theodorus en Waltje kregen vier kinderen: Arnold – Sybrand - Herman - Sydonius.

Ytje hertrouwt op 12 november1868 in Harlingen met Herman Gerard Schoonhoff, geboren 21 april 1843 te Harlingen, koopman aldaar. Haar zoontje is dan 3 jaar, zij is zelf 31 en zij krijgt van Herman Schoonhoff nog 11 kinderen, van wie enkele jong overlijden. Zij worden allen in Harlingen geboren. Het gezin verhuist in 1889 naar Amsterdam. Herman is overleden in 1905 en Ytje in 1915 beiden te Amsterdam. Zij werden begraven op Buitenveldert.
Dochter Johanna, overleden 1949, dreef met haar broer Sibbele, overleden 1937, eerst in Harlingen en later in Amsterdam een bakkerij. Sjoerd, de oudste overleed in 1952 in Boekel.als huisarts. Eugenius was missionaris van MillHill voor de Maori's in Nieuw Zeeland. Ype was priester van de Oblaten van de onbevlekte Maagd Maria, overleden 1956 in Cuyk (noot schr. 'onbevlekt' van de erfzonde). Herman was ook priester van de Oblaten van Maria, overleden in 1924 in Namen. Arnold, kloosternaam Gualbertus Franciscaan, overleden 1940 in Vorden.

Tietje Sibles

Tietje was het vijfde kind van Trijntje Ysbrands Galema en Sible Yebs Ypma. Zij werd geboren in Kimswerd op 20 maart 1845 en is overleden in Bolsward 4 september 1883.
Tietje trouwde 12 april 1869 te Harlingen met Petrus Johannes Lunter, geboren 4 februari 1844 te Harlingen, zoon van Hendricus Lunter en Elisabeth Schröder, geboren te Mesum-Westfalen. De familie Lunter is afkomstig uit Duitsland.
Al direct na hun huwelijk vertrekken Piet en Tietje naar Bolsward, waar ze de winkel aan de Appelmarkt, die zijn vader het jaar daarvoor in november 1868 had gekocht gaan runnen. Daarmee is vaste voet gezet in Bolsward. Met 'Fa P.Lunter' wordt de basis gelegd voor het huidige bedrijf. Piet Lunter en Tietje Ypma krijgen 8 kinderen, maar, drie weken na de geboorte van het jongste kind overlijdt moeder Tietje Ypma.

Froukje Ysbrands (18 april 1813 – 25 maart 1850)(i4906)

Froukje is de oudste van de kinderen van Ysbrand Klazes Galema en Ytje Siemensma.
Froukje werd geboren 18 april 1813 te Tjerkwerd op het Westerhuis. Een foto van haar is niet beschikbaar maar wel is haar kerkboek bewaard gebleven, zoals dat ook van haar zus Sytske werd bewaard. Op een van de eerste pagina's in haar kerkboek staat, in schoonschrift geschreven, de aankondiging van haar geboorte en doop in de Roomsche Kerk te Blau(w)huis.
Froukje trouwde 22 jaar oud op 16 mei 1835 met Jan Yebs Ypma.
Jan Yebs werd geboren als zoon van Yeb Jans, genaamd Greate Yeb, en Antje Sibles van de Werf, op 18 october te Witmarsum op Jongemastate.

Jan was een bijzonder man. Jan en zijn jongere broer Sible waren de twee zonen van Greäte of Grüte Yeb en Antje van der Werf op Jongemastate. Moeder Antje overleed reeds in 1823 toen Jan en Sible 13 en 10 jaar oud waren. In 1827 hertrouwde vader Yeb met Tietje Martens de Vreeze. Uit dit huwelijk werden nog 5 kinderen geboren, van wie twee al zeer vroeg overleden, na 2 jaar en 3 maanden. De drie volgende waren: Antje, geboren 1828, Gerrit 1832, Agatha 1840. Deze kinderen waren nog jong, toen hun twee broers 'van halve bedde' trouwden. Gerrit zou later op de ouderlijke boerderij Jongemastate komen. Wij zullen hem nog tegen komen.

Jan en Froukje kwamen te wonen op Monnemastate te Arum, waarschijnlijk ook een boerderij van Jans vader. De boerderijen Jongemastate en Monnemastate zijn Ypma-boerderijen, grenzend aan elkaar maar gescheiden door de Harlingervaart en waren daarom toen niet zo gemakkelijk voor elkaar bereikbaar. Ze zijn beide gelegen in de buurtschap de Grauwe Kat. In de wijdere omgeving zijn nog meerdere boerderijen waar Ypma's wonen of woonden, nakomelingen van Lytse Yeb, een neef van Greate Yeb. Enkelen van hen zijn ook weer verwant met een Galema.

Jan en Froukje kregen 9 kinderen. Zij werden allen geboren op Monnemastate in Arum, hoewel dat niet helemaal zeker is, omdat zoon Hille, zoals we zullen zien, volgens behoorlijk betrouwbare gegevens in 1862 trouwde en op Monnemastate kwam te wonen.
1. Yeb, geboren in 1836 en gehuwd met Siebrichje Overmeer, geboren in 1841 te Makkum
2. Ytje, geboren in 1837 en gehuwd met Otto Tjebbes Hettinga, geboren in 1837 te Bolsward
3. Ysbrand, geboren in 1839, jong overleden in 1844
4. Hille geboren in 1840 en gehuwd met Reinske Tjebbes Hettinga, geboren in 1840 te Bolsward, zus van zo juist genoemde Otto (7 van de kinderen van Tjebbe waren getrouwd met een Ypma of een Galema)
5. Obe, geboren in 842, na zes weken overleden 15 december 1842
6. Antje, geboren in 1843 en gehuwd met Herman Gerbens Schoonhoff, geboren in 1843 te Bolsward
7. Ysbrand, geboren in 1845, nog geen jaar oud overleden october 1846
8. Tietje, geboren in 1848 en gehuwd met Dominicus Hendriks van der Werf, geboren 1844 Bolsward
9. Ysbranda, geboren in 1850, 14 jaar oud overleden in 1864

Voor een goed begrip is het nodig om op te merken dat Froukje al op 36-jarige leeftijd overleed op 25 maart 1850. De oudste was nog juist geen 14 jaar en de jongste net 2 maanden.
Jan hertrouwde op 29 mei 1851 (hij was toen 40 jaar oud) met de 22-jarige Klaaske Brandsma, geboren te Ugoclooster bij Bolsward als dochter uit het 1e huwelijk van Hendrik Mebius Brandsma en Trijntje Obes Popma. Klaaske schonk Jan twee kinderen: Froukje in 1852 en Trijntje in 1853, die na enkele dagen overleed daags na haar moeder Klaaske. Jan hertrouwde opnieuw op 47 jarige leeftijd met de 24-jarige Dieuwke Taekes Stallinga. Zij schonk Jan ook twee kinderen: Sible Jans in 1861, chirurgijn en tabaksfabrikant, die op 27 jarige leeftijd in Bolsward overleed, en Theodorus in 1865, die op 10-jarige leeftijd overleed. Alle kinderen werden in Arum geboren.

 De kinderen van Jan en Froukje, en hun nakomelingen

Yeb Jans Ypma
Yeb werd geboren in 1836, huwde in 1861 op 25-jarige leeftijd met de 20-jarige Sijbrichje Wiebes Overmeer, geboren in 1841 te Makkum, dochter van Wiebe Thomas, houthandelaar en Maria Sabina Terwisscha van Scheltinga. Sijbrichje overleed in 1899 in Arum en Yeb in 1910 te Bolsward.
Yeb en Siebrigje betrokken een boerderij in Almenum, boven Harlingen, met vooral landbouw. Zij kregen 12 kinderen, van wie de twee jongste geboren werden in Arum: Theodorus in 1882, die aldaar in 1883 overleed; hij was een van de twee kinderen van de 12 die vroeg overleed, hetgeen nog heel bijzonder mag worden genoemd. Ook Anna Maria werd in Arum geboren in 1886. Moeder Sijbrichje overleed 3 jaar later 1899 ook in Arum. In 1900 werd er boeren-boelgoed gehouden en verhuisde Vader Yeb naar Bolsward waar hij in 1910 overleed.

De twaalf kinderen van Yeb Jans Ypma en Sijbrichje Overmeer te Almenum.
De eerste tien werden in Almenum geboren. Drie kinderen overleden jong: Jan, de eerstgeborene werd niet ouder dan 4 jaar en 8 mnd; het 4e kindje werd levenloos geboren en het 11e kindje Theodorus werd niet ouder dan 1 jaar en 3 mnd.
De andere negen kinderen zijn:
1. Maria Yebs , geboren in 1864 en overleden In 1933 te Heerenveen, trouwde in 1889 met Jan Everts van der Werf, geboren in 1865 te Bolsward en overleden in 1936 te Heerenveen. Jan was grutter; zij kregen 9 kinderen, van wie 7 zijn getrouwd.
2. Wijbe, geboren in 1866 en overleden in 1910 te Haarlem, trouwde 1901 met Maria W.A. Beynes, geboren in 1878 te Haarlem, overleden In 1952 te Hees-Nijmegen.
Wijbe was doctor Maria hertrouwde met Henri van de Ven, industrieel te Boxtel. Wijbe en Maria kregen twee dochters, die trouwden, en in Tilburg en Bergen op Zoom woonden en in Bergen op Zoom overleden
3. Jan Yebs, geboren in 1870 en overleden in 1946 te Franeker en begraven te Bolsward, trouwde in 1897 met Agatha Margaretha Hettinga geboren 1871 te Nijland en overleden te Bolsward in 1937, dochter van Jaring Klaas Hettinga en Jantje Jans Galema. Van hun 9 kinderen, van wie 5 meisjes, werden er 8 geboren in Almenum. De jongste Sible, die pater Augustijn zou worden in Eindhoven, werd in 1917 geboren te Halfweg Tjerkwerd. Jan huurde namelijk van 1911 tot 1921 van zijn kinderloze tante Ytje de boerderij in Halfweg Tjerkwerd, die afkomstig was uit de nalatenschap van Ysbrand Klazes. Jan was in 1917 executeur. We komen in meerdere actes tegen waarin hij optreedt als gemachtigde van broers en zussen De meeste kinderen van Jan en Agatha werden oud tot zeer oud. Zij verlieten Friesland om naar Groesbeek,Voorburg, Nieuwegein, Dordrecht, Utrecht, 's-Gravenhage, Deurne, Woerden en Eindhoven te gaan. Vijf van de negen kinderen trouwden.
4. Sible, geboren in 1872 en overleden in 1946 te Didam, trouwde met Henriette M. Scheltinga, geboren in 1880 te Steenwijk en overleden in 1965 te Didam.
5. Veronica, geboren 1874 en overleden 1969 te Bennekom, trouwde 1898 met Age F. Oosterbaan, geboren 1872 te Bolsward en overleden 1946 te Rijswijk. Hij was koopman te Rijswijk
6. Clara, geboren in 1876 en overleden in 1956 te Workum, trouwde in 1905 met Willem Hayes van der Werf, geboren in 1863 te Workum en overleden 1940 aldaar. Hij was koopman te Workum
7. Geertruida, geboren in 1878 en overleden 1941 te Sneek, trouwde in 1910 met Johannes Schmidt, geboren in 1869 te Noordhorn en overleden in 1943 te Sneek; hij was hoofd der school in Sneek
8. Ida, geboren in1880 te Arum en overleden in 1945 te Heerlen, trouwde in 1906 met Jacobus F. Oosterbaan, geboren in 1879 te Bolsward en overleden in 1918 aldaar. Hij was koopman te Bolsward
9. Anna M., geboren in 1886 te Arum en overleden in 1973 te Den Haag, trouwde in 1918 met weduwnaar Jacobus M. Lavoo, geboren in 1882 te Arnhem en overleden 1952 aldaar.

Ytje Jans Ypma
Ytje Jans Ypma werd geboren in 1837, trouwde in 1859 op 21 jarige leeftijd met Otto Tjebbes. De boerderij, die hun vader Tjebbe Hettinga verworven had door zijn vrouw Trijntje, enige dochter van Sybren de Boer en Fokje Ottes Galema. Otto en Ytje bleven op de boerderij totdat Otto in 1900 overleed. Ytje verhuisde naar een huis met erf en grond aan de Nieuwmarkt te Bolsward waar zij in 1916 overleed. Otto en Ytje bleven kinderloos.

Na Otto Hettinga en Ytje Jans Ypma kwam ca 1900 Taeke Popma op de boerderij. Taeke was getrouwd geweest met Margaretha Sibles Westendorp; zij hadden drie kinderen. Margaretha was een oomzegster van Otto. Margaretha overleed in 1890. Taeke hertrouwt dan in 1893 met Clasien Hettinga, wier vader Jarig weer een neef was van Otto en wier moeder Jantje Galema was: een kleindochter van Ysbrand Klazes. Door de verwantschap met Otto Hettinga kwamen Taeke en Clasien op zijn boerderij. Zij kregen negen kinderen: acht jongens en één meisje. Moeder Clasien overleed al in 1919. Het ene meisje en vijf jongens moeten toen nog thuis zijn geweest. Goede raad was zeer duur. Niemand stond te wachten, totdat Ytje Galema, met vijftien jaar al wees en vanaf dat moment overal helpend, de reddende engel werd. Tot haar 35 jaar had zij overal bij familie geholpen, hetgeen hen een dienstbode scheelde, nu nam zij de zware taak van huishoudster op zich voor Taeke en zijn gezin. Van verschillende kanten was zij gewaarschuwd maar zij durfde het aan.

Hille Jans Ypma
Hille werd geboren in 1840, trouwde in 1862 op 21 jarige leeftijd met de 21-jarige Reinske Tjebbes Hettinga, geboren in 1840 te Bolsward. Zij was een zus van Otto Hettinga, die zoals we juist zagen met Hille's zus Ytje was getrouwd.

Drie kinderen van Hille en Reinske
1. Trijntje Hilles Ypma werd geboren te Arum in 1863 en overleed. te Bolsward in 1933; trouwt in 1884 te Bolsward met Anton Christiaan Dominicus Stockmann, manufacturier. Hun dochter Regina zal trouwen met Willem Hendriks, tot 1981 apotheker te Bolsward. Een van hun dochters, Trijntje heeft altijd haar vader in de apotheek geholpen en woont nu op It Heechhout te Bolsward. Trijntje en Anton overleden resp. in 1933 en 1924
2. Jan Hilles Ypma werd geboren te Arum in 1864 en overleed te Huizum. in 1943; hij trouwt in 1890 met Sijtske van de Werf, dochter van Haye Douwes v.d.Werf en Sjutje Ysbrands Galema, die woonden op Westerhuis te Tjerkwerd, waar Ysbrand Klazes werd geboren. Sjutje, de moeder van Sijtske, was een jongere zus van Jan Hilles grootmoeder Froukje. Jan was vooruitstrevend, wordt verteld. Hij was het eens volledig oneens met de preek van pater Wouters en ging toen demonstratief de kerk uit. Om tegenovergestelde reden kwam het voor dat een volwassen man huilend de kerk uitliep. Wie zich de donderpreken herinnert, die in het verleden door missiepaters konden worden gehoudens, kan een en ander begrijpen. Jan en Sijtske overleden resp. in 1943 en 1946.
Jan en Sytske hadden 5 kinderen.
. Hille trouwde met Beatrix Lap; zij werden resp. 89 resp.97 jaar.
. Haye vertrok in 1913 naar Amerika.
. Reinske was lerares, werd 92 jaar.
. Tjebbe bleef ook ongehuwd, werd 76 jaar.
. Ysbrand, sociograaf-historicus, trouwde met Jantje Wijnia. Zij woonden de laatste jaren in n Leeuwarden, waar zij 94 resp. 80 jaar werden.
3. Tjebbe Hilles werd geboren te Arum in 1865 en overleed in 1893 te U.S.A. Orange City. Hij trouwt met Janke Ockinga, geboren in 1864 en overleden in 1931.

Moeder Reinske overleed 27 jaar oud in 1868. Hille hertrouwt dan in 1870 met Jitske Siebrends Hiemstra, geboren in 1846 te Idzega en overleden in 1921 te Rotterdam.
Er werden drie kinderen geboren uit dit huwelijk.
4. Sybrandus Ypma werd geboren in 1871. Hij woonde in de U.S.A. en daarna in 1933 in China. Hij was zeekapitein.
5. Gerrit Ypma werd geboren in 1872; hij trouwt in 1901met Geertruida Ramaker, geboren in 1861 te Zwollerkerspel. Gerrit was handelsreiziger. Zij overlijden te Utrecht, resp. 84 en 77 jaar oud.
6. Alida Ypma werd geboren in 1874 en overlijdt 5 mnd oud.

Antje Jans Ypma
Antje Jans Ypma werd geboren in 1843, trouwde in 1865 met Herman Gerbens Schoonhoff, geboren in 1843 in Bolsward, zoon van Gerben Hermanus houthandelaar en Trijntje Pieter Bruinsma. Herman was ook zelf houthandelaar. Hij was een neef van Herman Gerardus Schoonhoff, die was getrouwd met Antjes nicht Ytje Sibles Ypma.
Herman Schoonhoff en Antje Ypma verhuisden van de Koemarkt naar de Franekerstraat, woning met rechts weer een houtstek. Vermoedelijk had Herman een en ander overgenomen van Hiddema. Deze had aan de vaart links een houtzaagmolen, afgebroken in 1907. Daarna werd er een fouragebedrijf gevestigd, dat kort na 1927 werd overgenomen door Firma van der Meer Vader Bauke verhuisde met dochter Beth naar de woning van de vroegere eigenaar van de fouragefabriek (eerder van Schoonhoff). Deze reconstructie behoeft nog nadere bevestiging. Er werd een graanmolen en een handel in veevoeder en kunstmest aan de zaak toegevoegd: Stoommeelfabriek "De Hoop".

Zeven kinderen van Herman Schoonhoff en Antje Ypma
1. Gerben Schoonhoff werd geboren te Bolsward in 1866 en overleed aldaar in 1940; hij was zoals zijn vader houthandelaar te Bollsward. Hij trouwde in 1893 in Bolsward met Johanna Henrica Bruinsma, geboren te Nes
Ameland in 1871, dochter van Nicolaas Laurentius Bruinsma en Johanna van Eyndhoven, en overleden te Bolsward in 1929
2. Veronica Ytje Maria Schoonhoff werd geboren te Bllsward in 1867 en overleed 10 jaar oud te Bolsward in 1877
3. Jan Schoonhoff werd geboren te Bolsward in 1870 en overleed te Haarlem in 1930. Hij trouwde met Henriette Cornelia Prins; ze hadden drie kinderen: Herman Gerben, geboren te Bolsward in 1900; Alida, geboren te Bolsward in 1902; Gerben geboren te Bolsward in 1904 en overleden te Giro Sonta (Indonesië) 84 jaar oud.
4. Cattharina Theresia Schoonhoff werd geboren te Bolsward in 1872 en overleed 5 jaar oud te Bolsward
5. Yeb Herman Schoonhoff werd geboren te Bolsward 1874 en overleed te Driebergen 1960; hij was huisarts in Castricum en getrouwd in 1906 met Petronella Sabina Johanna Bruinsma, geboren te Bolsward 1878 en overleden
te Driebergen 1954; zij was een zus van de echtgenote van Gerben.
6. Ida Schoonhoff werd geboren te Bolsward 1875 en overleed te Sneek 1949; zij was getrouwd met Frans Hermann Lampe geboren te Sneek 1875 en overleden te Sneek 1940. Frans was medefirmant van zijn vader Henri
Lampe te Sneek zij hadden 3 jongens en een meisje 7. Anna Maria Schoonhoff werd geboren in Bolsward 1877 en overleed te Harlingen jaar 1961. Zij erfde in 1916 van Antjes oudste zus Ytje, weduwe van Otto Hettinga zonder kinderen, het huis aan de Nieuwmarkt nr.2 te Bolsward, waarnaar zij als weduwe verhuisde na het overlijden in 1900 van Otto.

Tietje Jans Ypma 
Tietje werd geboren in 1848, trouwde in 1868 in Bolsward met Dominicus Hendrikus van der Werf, geboren in Bolsward 1844, zoon van Hendrik Hayes van der Werf en Aafke Siebrens Oostra. Dominicus is veehouder in Bolsward en overlijdt reeds aldaar in 1874, 29 jaar oud. Dominicus en Tietje waren getrouwd onder huwelijkse voorwaarden, gemeenschap van winst en verlies. Tietje genoot een erfenis v. f. 6497,06 van haar moeder Froukje en van haar zuster van halve bedde Trijntje Jans Ypma en uit de nalatenschap van haar zus Ysbranda.
Tietje hertrouwt in Bolsward in 1878 met Herman Witte, zoon van Johannes Hermanus Witte en Hiske Sjieuwkes Homminga. Herman, nanufacturier, firma H.Witte Jzn werd geboren in Harlingen in 1844 en overleed aldaar in 1918, 73 jaar. Tietje overleed te Harlingen 80 jaar.

Kinderen van Tietje Jans Ypma en Dominicus van der Werf
1. Veronica van der Werf geboren te Bolsward 1870 en overleden te Franeker 1945, trouwt in 1901 te Harlingen .met Hendricus Johannes Nieuwenhuis, geboren 1872 te Oldenzaal en overleden in in 1983 te Harlinhen.
2. Agatha van der Werf, geboren te Bolsward in 1873 en overleed in 1935 te Harlingen.

Kinderen van Tietje Jans Ypma en Herman Witte
3. Johannes Herman Witte, geboren te Harlingen in 1879, Jezuïet, leraar geschiedenis te Nijmegen, aldaar in 1941 overleden in het oude Mariëndal, indertijd bekend als een elitair bejaardenhuis en begraven in Grave op het kerkhof van het klooster van de Jezuïeten.
De kinderen van Froukje hadden in 1873 de boerderij van Ysbrand Klazes te Rijtseterp geërfd. Deze was blijkbaar bij Tietje terecht gekomen. Herman Witte liet de boerderij opnieuw opbouwen en zijn zoontje Johannes mocht de eerste steen leggen.
4. Jan Ypeus Witte, geboren te Harlingen 1881 en overleden in 1963 te Franeker, stoffeerder en manufacturier, trouwt in 1905 in Leeuwarden met Christina M. Woltring, geboren in 1884 te IJsselstein en overleden in 1967 te Bolsward
5. Henri Theodoor Witte, geboren te Harlingen in 1882 en overleden te Nijmegen in 1951, manufacturier, trouwt in 1908 te Franeker met de 23-jarige Helena Margaretha M. Ensink. geboren in 1882 te Franeker en overleden in 1938 te Harlingen; uit dit huwelijk worden 8 kinderen geboren, van wie zoon Herman in 1952 minister van wederopbouw en volkshuisvesting was. Henri hertrouwt in 1939 te 's Gravenhage met Henriette Maria Galema, geboren in 1891 te Bolsward en overleden in 1968 te Haarlem 1968; Henriette was een dochter van Klaas Ysbrands en Katharina Kuhlman.
6. Dominicus Otto Witte, geboren te Harlingen in 1883 en aldaar overleden 1884
7. Hiske Agatha M. Witte, geboren in 1884 te Harlingen en overleden in 1958 te Nijmegen, trouwt 1917 te Harlingen met Michiel Jacobus Lavoo, geboren in 1878.te Arnhem en overleden in 1940 te Nijmegem. luitenant-kolonel van de infanterie
8. Houkje Theresia M. Witte, geboren in 1886 te Harlingem en aldaar overleden in 1887.